Chào mừng bạn đến với thế giới sôi động của Tài chính Phi tập trung (DeFi)! Khi tìm hiểu về không gian này, bạn có thể đã nghe qua thuật ngữ “TVL”. Vậy TVL là gì và tại sao nó lại quan trọng? Với kinh nghiệm nhiều năm phân tích thị trường crypto, tôi sẽ cùng bạn “mổ xẻ” chỉ số này một cách chi tiết và dễ hiểu.

1. Đi sâu vào khái niệm: TVL là gì?

Như đã đề cập, TVL là gì? Đó là Total Value Locked, hay Tổng Giá Trị Bị Khóa. Đây là tổng giá trị, thường tính bằng USD, của tất cả tài sản người dùng ký gửi vào hợp đồng thông minh (smart contracts) của một giao thức DeFi.

Các Hoạt Động Chính Đóng Góp Vào TVL

Các tài sản này có thể bao gồm các hoạt động như:

• Staking: Người dùng khóa token để hỗ trợ bảo mật mạng lưới và nhận thưởng.
• Cung cấp thanh khoản (Liquidity Provision): Người dùng gửi cặp token vào bể thanh khoản (liquidity pools). Điều này tạo điều kiện giao dịch trên sàn phi tập trung (DEX) và giúp họ nhận phí.
• Cho vay và đi vay (Lending & Borrowing): Người dùng gửi tài sản vào giao thức cho vay để kiếm lãi. Họ cũng có thể thế chấp tài sản để vay tài sản khác.
• Yield Farming: Người dùng di chuyển tài sản qua nhiều giao thức DeFi để tối đa hóa lợi nhuận.

Về cơ bản, TVL giống như thước đo “tiền gửi” trong thế giới DeFi. TVL cao thường cho thấy người dùng tin tưởng và tích cực tham gia giao thức. Theo Investopedia, TVL là chỉ số quan trọng, phản ánh sự quan tâm của nhà đầu tư và nhà phát triển đối với một blockchain hoặc ứng dụng phi tập trung (dApp).

2. Cách tính TVL (Total Value Locked)

Việc tính toán TVL tương đối đơn giản. Tuy nhiên, nó đòi hỏi dữ liệu chính xác và cập nhật liên tục. Công thức cơ bản là:

TVL = Tổng (Số lượng token bị khóa × Giá thị trường hiện tại của mỗi token)

Các Bước Tính TVL Của Một Giao Thức DeFi

Để tính TVL của một giao thức DeFi, bạn cần:

1. Xác định các loại tài sản: Liệt kê tất cả token được chấp nhận và khóa trong giao thức (ví dụ: ETH, WBTC, USDC, DAI, token gốc của dự án).
2. Xác định số lượng: Tìm số lượng mỗi loại token đang bị khóa trong hợp đồng thông minh của giao thức.
3. Tính giá trị: Nhân số lượng mỗi token với giá thị trường hiện tại (thường quy đổi ra USD).
4. Tổng hợp giá trị: Cộng tất cả giá trị các token đã tính ở bước 3 để ra TVL tổng.

Ví dụ (minh họa từ ECOS):

• 10,000 DAI (giá $1/DAI) = $10,000
• 5,000 USDC (giá $1/USDC) = $5,000
• 10 ETH (giá $2,000/ETH) = $20,000
• 0.5 BTC (giá $40,000/BTC) = $20,000

TVL của giao thức này = $10,000 + $5,000 + $20,000 + $20,000 = $55,000.

Các nền tảng phân tích dữ liệu DeFi như DeFiLlama hay DappRadar tự động thu thập và tính toán TVL. Họ làm điều này cho hàng ngàn giao thức trên nhiều blockchain, giúp người dùng dễ theo dõi.

3. Tại sao TVL lại quan trọng trong DeFi?

TVL không chỉ là một con số. Nó mang nhiều ý nghĩa quan trọng với hệ sinh thái DeFi và nhà đầu tư:

• Thước đo niềm tin và sự chấp nhận: TVL cao thường cho thấy cộng đồng tin tưởng vào bảo mật, hiệu quả và tiềm năng của giao thức. Việc người dùng “khóa” lượng lớn tài sản thể hiện sự tin cậy của họ.
• Đánh giá thanh khoản: TVL tương quan trực tiếp với thanh khoản của giao thức. Thanh khoản cao giúp người dùng giao dịch lớn với độ trượt giá (slippage) tối thiểu. Họ cũng tiếp cận vốn hiệu quả hơn, đặc biệt quan trọng với DEX và nền tảng cho vay.
• Theo dõi sự tăng trưởng dự án: TVL tăng theo thời gian thường là dấu hiệu dự án đang phát triển. Nó cho thấy dự án thu hút thêm người dùng và mở rộng thị phần. Nhà đầu tư thường theo dõi xu hướng TVL để xác định dự án tiềm năng.
• Công cụ so sánh: TVL cho phép so sánh trực tiếp giữa các giao thức và blockchain. Nhà đầu tư dùng TVL để xác định nền tảng nào đang chiếm thị phần lớn nhất trong các danh mục DeFi cụ thể (ví dụ: DEX, Lending).
• Chỉ báo sức khỏe hệ sinh thái: Tổng TVL của thị trường DeFi hoặc một blockchain (như Ethereum, BNB Chain, Solana) phản ánh sức khỏe chung. Cointelegraph nhấn mạnh TVL là chỉ số thiết yếu. Nó giúp đánh giá một hệ sinh thái hoặc giao thức có lành mạnh và đáng đầu tư không.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến TVL

TVL của một giao thức DeFi không cố định. Nó chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố:

• Cơ hội lợi nhuận (Yield Opportunities): Lợi suất cao từ staking, cho vay, hoặc cung cấp thanh khoản sẽ thu hút nhiều tài sản. Điều này làm tăng TVL. Các dự án thường tăng thưởng tạm thời để thu hút thanh khoản ban đầu.
• Điều kiện thị trường: Thị trường tăng giá (bull market) thường đi kèm TVL tăng. Lúc này, người dùng cam kết nhiều vốn hơn vào DeFi. Ngược lại, trong thị trường suy thoái (bear market), TVL thường giảm. Người dùng tìm lựa chọn an toàn hơn hoặc rút vốn do giá tài sản giảm.
• Tính năng và đổi mới của giao thức: Tính năng mới, trải nghiệm người dùng cải thiện, hoặc cơ chế sáng tạo có thể tăng TVL đáng kể. Chúng thu hút người dùng từ các nền tảng cạnh tranh.
• Danh tiếng về bảo mật: Sự cố bảo mật và tấn công (exploit) thường làm TVL giảm ngay lập tức do người dùng rút tiền. Ngược lại, giao thức có hồ sơ bảo mật tốt có xu hướng tích lũy TVL theo thời gian.
• Ưu đãi Token (Token Incentives): Nhiều giao thức phân phối token gốc cho người dùng khóa tài sản. Điều này tạo thêm động lực ngoài lợi suất cơ bản. Thay đổi cấu trúc ưu đãi này ảnh hưởng trực tiếp đến TVL.
• Biến động giá tài sản cơ sở: Vì TVL thường tính bằng USD, biến động giá của tài sản bị khóa (ví dụ: ETH, BTC) sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến TVL. Điều này xảy ra ngay cả khi không có tiền gửi hoặc rút tiền mới.

Theo CoinGecko, biến động giá của tài sản cơ sở (như Bitcoin, Ethereum) có thể thay đổi đáng kể TVL của nền tảng. Điều này xảy ra ngay cả khi không có tiền gửi hoặc rút tiền mới.

TVL giúp so sánh quy mô và sức hút của các dự án DeFi. Nguồn: Trust Wallet

5. Phân tích TVL: So sánh và Đối chiếu

Để phân tích TVL hiệu quả, nhà đầu tư nên thực hiện các bước sau:

Theo Dõi Xu Hướng và So Sánh Tương Quan

• Theo dõi xu hướng theo thời gian: Đừng chỉ tập trung vào con số tuyệt đối. Hãy xem xét sự thay đổi TVL qua các khoảng thời gian (ngày, tuần, tháng). Xu hướng tăng trưởng ổn định thường là dấu hiệu tốt.
• So sánh các giao thức tương tự: So sánh TVL của các dự án trong cùng danh mục. Ví dụ, so sánh TVL giữa các sàn DEX, hoặc các nền tảng lending với nhau.

Kết Hợp TVL Với Các Chỉ Số Khác

Kết hợp TVL với các số liệu khác như số lượng người dùng hoạt động hàng ngày (DAU), khối lượng giao dịch, và doanh thu giao thức. Đặc biệt quan trọng là tỷ lệ TVL/Vốn hóa thị trường (Market Cap).

• TVL vs. Vốn hóa thị trường (Market Cap): CoinMarketCap giải thích TVL là tổng tài sản khóa trong hợp đồng thông minh. Nó cho thấy việc sử dụng vốn thực tế và sự tham gia của người dùng. Ngược lại, vốn hóa thị trường là tổng giá trị token dự án (giá x nguồn cung lưu hành). Nó phản ánh định giá thị trường cho token. Dự án lành mạnh thường có tỷ lệ hợp lý giữa hai chỉ số. Nếu vốn hóa thị trường vượt xa TVL, token có thể bị định giá quá cao. Nếu TVL vượt xa vốn hóa, token có thể bị định giá thấp.

Phân Tích Phân Bổ TVL Theo Chuỗi

Xem xét TVL đang tập trung ở blockchain nào. Điều này giúp hiểu dòng vốn đang chảy về đâu.

6. Những hạn chế và chỉ trích của TVL

Mặc dù TVL là chỉ số hữu ích, nó cũng có những hạn chế người dùng cần lưu ý:

• Ảnh hưởng của biến động giá: TVL tính bằng USD rất nhạy cảm với biến động giá tài sản cơ sở. Điều này có thể tạo bức tranh sai lệch về tăng trưởng/suy giảm thực tế của nền tảng nếu không xét yếu tố giá.
• Nguy cơ thao túng và thổi phồng TVL: Một số giao thức có thể cố tình thổi phồng TVL. Họ làm vậy bằng cách đưa ra chương trình khuyến khích lợi suất cực cao (thường không bền vững) để thu hút vốn tạm thời (“mercenary capital”).
• Vấn đề đếm kép (Double-counting): Tài sản có thể được tính nhiều lần trong phép tính TVL. Ví dụ, stablecoin có thể được tính khi gửi vào giao thức cho vay. Sau đó, token biên nhận cho vay (receipt token) đó lại được dùng trong yield farm và được tính lần nữa. Điều này có thể làm tăng TVL giả tạo.
• Chất lượng tài sản bị khóa: TVL không phân biệt loại tài sản bị khóa. Một giao thức có 1 tỷ USD TVL từ Bitcoin và Ethereum có rủi ro khác biệt. Nó khác với giao thức có 1 tỷ USD TVL từ các token mới, ít thanh khoản.
• TVL do ưu đãi (Incentivized) vs. TVL hữu cơ (Organic): TVL được thúc đẩy bởi ưu đãi token không bền vững khác với TVL hữu cơ. TVL hữu cơ được hỗ trợ bởi tiện ích thực sự. Bản thân chỉ số này không phân biệt hai loại này.

Vì vậy, đừng chỉ dựa vào TVL để quyết định đầu tư. Hãy kết hợp nghiên cứu sâu về đội ngũ, công nghệ, tokenomics, quản trị và rủi ro tiềm ẩn của dự án.

Mối quan hệ giữa TVL và an ninh blockchain. Nguồn: Trust Wallet

7. Tương lai của TVL như một chỉ số Crypto

Khi crypto và DeFi phát triển, vai trò của TVL cũng sẽ thay đổi. Một số xu hướng có thể định hình tương lai TVL bao gồm:

Xu Hướng Phát Triển Của TVL

• Tăng cường tương tác chuỗi chéo (Cross-chain Interoperability): Khi tương tác giữa các blockchain phổ biến hơn, so sánh TVL trên các chuỗi sẽ quan trọng hơn. Điều này có thể dẫn đến phương pháp mới để chuẩn hóa và tổng hợp dữ liệu TVL đa chuỗi.
• Các trường hợp sử dụng mới nổi (Emerging Use Cases): Khi các trường hợp sử dụng và giao thức DeFi mới xuất hiện (ví dụ: NFT-Fi, GameFi), TVL cần thích ứng. Nó phải cung cấp hiểu biết có ý nghĩa về hiệu suất của chúng.
• Sự rõ ràng về quy định (Regulatory Clarity): Các nhà quản lý toàn cầu đang làm rõ cách tiếp cận crypto và DeFi. Sự tham gia của tổ chức vào không gian này có thể tăng lên. Điều này có thể thúc đẩy tăng trưởng TVL đáng kể khi nhiều nhà đầu tư truyền thống tham gia.

Nhận Định Chuyên Gia

Alex Pack (đồng sáng lập Dragonfly Capital) nhận định rằng TVL là một chỉ số mạnh mẽ và sẽ tiếp tục quan trọng. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh (theo ECOS) rằng khi không gian DeFi phát triển, chúng ta cần tinh chỉnh hiểu biết về TVL. Đồng thời, cần phát triển các chỉ số mới để nắm bắt các sắc thái của những ứng dụng và nền tảng mới.

Các câu hỏi thường gặp

Kết luận

Tóm lại, TVL là gì? Đây là chỉ số vô cùng quan trọng trong DeFi. Nó cung cấp cái nhìn sâu sắc về quy mô, sức khỏe, thanh khoản và sự chấp nhận của người dùng với một giao thức hoặc hệ sinh thái. Tuy nhiên, như mọi chỉ số khác, TVL không nên được xem xét riêng lẻ. Nhà đầu tư thông thái sẽ kết hợp phân tích TVL với các yếu tố khác để đưa ra quyết định sáng suốt.

Hy vọng bài viết này giúp bạn hiểu rõ hơn về TVL và cách ứng dụng nó khi khám phá DeFi. Hãy tiếp tục học hỏi và cập nhật kiến thức để luôn đi đầu trong lĩnh vực tiềm năng này!

Nguồn tham khảo