ADA Coin là gì? Tất tần tật về đồng tiền điện tử của Cardano cho người mới

Thị trường tiền điện tử ngày càng sôi động. Hàng ngàn dự án blockchain ra đời, mỗi dự án mang tầm nhìn và giải pháp công nghệ riêng. Trong đó, Cardano và đồng ADA nổi lên như một thế lực đáng gờm. Dự án này thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng đầu tư và phát triển. Vậy ADA Coin là gì? Tại sao nó được mệnh danh là “Ethereum thế hệ thứ ba”? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết.

1. ADA Coin là gì và Nền tảng Cardano hoạt động như thế nào?

Như đã đề cập, ADA Coin là gì? Đó là token tiện ích chính của nền tảng blockchain Cardano. Tên “ADA” được đặt theo Ada Lovelace. Bà là nhà toán học người Anh thế kỷ 19, được xem là lập trình viên máy tính đầu tiên. Cardano là một dự án blockchain mã nguồn mở và phi tập trung. Nền tảng này hướng tới cung cấp hạ tầng tiên tiến cho dApps và hợp đồng thông minh. Điều này đóng góp vào sự phát triển của Web3.

Cardano được phát triển với triết lý khoa học và phương pháp dựa trên nghiên cứu. Mọi khía cạnh của nền tảng, từ giao thức đồng thuận đến ngôn ngữ hợp đồng thông minh, đều được đánh giá ngang hàng (peer-review) nghiêm ngặt. Quá trình này thực hiện bởi các nhà khoa học và học giả hàng đầu. Thông tin thường được trình bày chi tiết trong các whitepaper và tài liệu học thuật. Cardano đặt mục tiêu giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng, tương tác và bền vững. Đây là những thách thức mà các blockchain thế hệ trước như Bitcoin và Ethereum đang đối mặt.

Hình ảnh minh họa cho Cardano (ADA). Nguồn:Cointaichinh

2. Lịch sử hình thành và đội ngũ phát triển Cardano (ADA)

Cardano được khởi xướng vào năm 2015 bởi Charles Hoskinson. Ông là một trong những người đồng sáng lập Ethereum. Sau khi rời Ethereum do bất đồng về định hướng, Hoskinson thành lập IOHK (Input Output Hong Kong). Đây là công ty công nghệ kỹ thuật. IOHK tập trung xây dựng giải pháp blockchain cho tập đoàn, chính phủ và tổ chức học thuật. IOHK là đơn vị chịu trách nhiệm chính cho việc phát triển Cardano.

Mạng lưới Cardano ra mắt tháng 9/2017. Sự kiện này diễn ra sau đợt Initial Coin Offering (ICO) huy động được khoảng 62,2 triệu USD. ICO khác với các hình thức huy động vốn sau này như IDO. Theo Wikipedia, Cardano là một trong những đồng tiền điện tử lớn nhất. Nó sử dụng cơ chế Proof-of-Stake ngay từ khi ra mắt.

Ngoài IOHK, hệ sinh thái Cardano còn được hỗ trợ bởi hai tổ chức quan trọng khác:

• Cardano Foundation: Một tổ chức phi lợi nhuận tại Thụy Sĩ. Tổ chức này giám sát sự phát triển hệ sinh thái Cardano, thúc đẩy áp dụng và chuẩn hóa công nghệ.
• EMURGO: Một công ty toàn cầu. EMURGO tập trung thúc đẩy ứng dụng thương mại của Cardano qua đầu tư vào startup và phát triển giải pháp doanh nghiệp.

Charles Hoskinson, nhà đồng sáng lập Cardano. Nguồn:Cointaichinh

3. Công nghệ cốt lõi làm nên sự khác biệt của Cardano

Sự độc đáo của Cardano nằm ở kiến trúc và các công nghệ nền tảng của nó. Dưới đây là những yếu tố chính:

3.1. Kiến trúc hai lớp (Two-Layer Architecture)

Cardano được xây dựng trên hai lớp riêng biệt:

• Cardano Settlement Layer (CSL): Lớp này xử lý giao dịch ADA và hoạt động như sổ cái kế toán. Nó tương tự cách Bitcoin hoạt động.
• Cardano Computation Layer (CCL): Lớp này hỗ trợ hợp đồng thông minh và ứng dụng phi tập trung. Việc tách biệt hai lớp giúp tăng cường linh hoạt, khả năng mở rộng và bảo mật cho mạng lưới.

3.2. Giao thức đồng thuận Ouroboros (Proof-of-Stake)

Đây là trái tim của Cardano. Ouroboros là giao thức PoS đầu tiên. Nó được chứng minh an toàn về mặt toán học qua nghiên cứu khoa học và đánh giá ngang hàng. Giao thức này giúp mạng lưới đạt đồng thuận hiệu quả về năng lượng. Nó vượt trội hơn cơ chế Proof-of-Work (PoW) của Bitcoin. Coinbase giải thích, Ouroboros chọn người xác thực khối dựa trên lượng ADA stake và thời gian stake. Điều này thưởng cho những người tham gia tích cực nhất.

3.3. Mô hình EUTXO (Extended Unspent Transaction Output)

Cardano sử dụng một biến thể cải tiến của mô hình UTXO của Bitcoin, gọi là EUTXO. Mô hình này cho phép các hợp đồng thông minh hoạt động hiệu quả và dễ dự đoán hơn trên Cardano.

3.4. Ngôn ngữ hợp đồng thông minh Plutus và Marlowe

Cardano hỗ trợ Plutus. Đây là ngôn ngữ lập trình chức năng dựa trên Haskell, dùng cho hợp đồng thông minh phức tạp. Nền tảng cũng hỗ trợ Marlowe. Đây là ngôn ngữ chuyên biệt (DSL), cho phép chuyên gia tài chính không cần nền tảng lập trình vẫn tạo được hợp đồng tài chính an toàn.

3.5. Hard Fork Combinator

Đây là công nghệ độc đáo. Nó cho phép Cardano thực hiện nâng cấp mạng (hard fork) mượt mà, không gián đoạn blockchain. Điều này đã được chứng minh qua các bản cập nhật lớn như Shelley, Alonzo và Vasil.

4. So sánh Cardano (ADA) với Bitcoin và Ethereum

Cardano thường được so sánh với hai “ông lớn” trong ngành là Bitcoin và Ethereum:

• So với Bitcoin:
  • Cơ chế đồng thuận: Bitcoin dùng PoW tốn nhiều năng lượng. Ngược lại, Cardano dùng PoS (Ouroboros) tiết kiệm năng lượng hơn đáng kể. Investopedia nhấn mạnh PoS của Cardano tiêu thụ năng lượng ít hơn nhiều.
  • Mục đích: Bitcoin chủ yếu là hệ thống thanh toán ngang hàng và lưu trữ giá trị. Cardano có tham vọng lớn hơn. Nền tảng này hướng tới trở thành một nền tảng phát triển ứng dụng phi tập trung toàn diện.
  • Khả năng mở rộng và phí: Cardano được thiết kế để có khả năng mở rộng cao hơn và phí giao dịch thấp hơn Bitcoin.
• So với Ethereum:
  • Thế hệ: Cardano tự định vị là blockchain “thế hệ thứ ba”. Ethereum được coi là “thế hệ thứ hai”. Cardano ra đời sau nên có cơ hội học hỏi và cải tiến từ hạn chế của Ethereum.
  • Cơ chế đồng thuận: Ethereum ban đầu dùng PoW và đã chuyển sang PoS (The Merge). Cardano đã sử dụng PoS ngay từ đầu với Ouroboros, một giao thức được nghiên cứu kỹ lưỡng.
  • Kiến trúc: Kiến trúc hai lớp của Cardano (CSL và CCL) khác với kiến trúc một lớp của Ethereum. Mục tiêu là cải thiện hiệu suất và khả năng nâng cấp.
  • Phát triển hợp đồng thông minh: Cardano triển khai hợp đồng thông minh sau Ethereum (với bản cập nhật Alonzo năm 2021). Tuy nhiên, Cardano tập trung vào bảo mật và độ tin cậy cao hơn. Điều này đạt được qua các ngôn ngữ như Plutus và Marlowe.

5. Hệ sinh thái và các ứng dụng tiềm năng của ADA Coin

Với việc triển khai hợp đồng thông minh, hệ sinh thái Cardano đang phát triển mạnh mẽ. Nhiều ứng dụng tiềm năng đang được xây dựng:

• Tài chính phi tập trung (DeFi): Các sàn giao dịch phi tập trung (DEXs), nền tảng cho vay (lending & borrowing), stablecoin và công cụ tài chính khác đang được xây dựng trên Cardano.
• NFTs (Non-Fungible Tokens): Cardano trở thành nền tảng phổ biến cho việc tạo và giao dịch NFT. Lý do là phí giao dịch thấp và khả năng xử lý hiệu quả.
• Quản trị danh tính (Identity Management): Cardano hợp tác với chính phủ và tổ chức để cung cấp giải pháp quản lý danh tính kỹ thuật số. Ví dụ điển hình là dự án Atala PRISM.
• Truy xuất nguồn gốc (Supply Chain Tracking): Công nghệ blockchain của Cardano có thể dùng để theo dõi và xác minh nguồn gốc sản phẩm trong chuỗi cung ứng. Điều này tăng tính minh bạch và chống hàng giả.
• Bỏ phiếu và quản trị (Voting and Governance): Người nắm giữ ADA có thể tham gia quản trị mạng lưới (tương tự cơ chế DAO). Họ bỏ phiếu cho các đề xuất cải tiến và thay đổi.
• Ứng dụng trong thế giới thực: Cardano đã có những hợp tác đáng chú ý. Ví dụ, hợp tác với Bộ Giáo dục Ethiopia tạo hệ thống nhận dạng và lưu trữ hồ sơ học tập cho 5 triệu học sinh.

Cardano hướng tới một hệ sinh thái đa dạng. Nguồn: Cointaichinh

6. Tương lai và lộ trình phát triển của Cardano

Cardano có lộ trình phát triển rõ ràng, chia thành 5 giai đoạn (eras). Mỗi giai đoạn đặt theo tên một nhân vật lịch sử nổi tiếng:

1. Byron (Nền tảng): Ra mắt mạng lưới với chức năng cơ bản, cho phép chuyển ADA. Giai đoạn này đã hoàn thành.
2. Shelley (Phi tập trung): Giai đoạn này tập trung phi tập trung hóa mạng lưới. Cộng đồng được phép chạy các node stake pool (đóng vai trò như validator). Giai đoạn này đã hoàn thành.
3. Goguen (Hợp đồng thông minh): Triển khai chức năng hợp đồng thông minh, cho phép xây dựng dApps. Bản cập nhật Alonzo là phần quan trọng của giai đoạn này. Giai đoạn này đã hoàn thành.
4. Basho (Khả năng mở rộng): Giai đoạn này tập trung cải thiện hiệu suất và khả năng mở rộng mạng lưới. Các giải pháp bao gồm sidechains và Hydra (giải pháp layer 2). Giai đoạn này đang diễn ra.
5. Voltaire (Quản trị): Giai đoạn này giới thiệu hệ thống bỏ phiếu và kho bạc (treasury system). Điều này cho phép cộng đồng quản trị hoàn toàn mạng lưới. Họ cũng có thể tự tài trợ cho các dự án phát triển tương lai. Giai đoạn này đang được triển khai.

Khi hoàn thành giai đoạn Voltaire, Cardano đặt mục tiêu trở thành hệ thống hoàn toàn phi tập trung và tự duy trì. Hệ thống này sẽ được điều hành bởi cộng đồng người nắm giữ ADA. Kriptomat cũng nhấn mạnh: khi hoàn thành, mạng lưới sẽ hoàn toàn phi tập trung. Nó sẽ được quản lý bởi người nắm giữ ADA.

7. Cách sở hữu và lưu trữ ADA Coin an toàn

Nếu bạn quan tâm đến việc đầu tư hoặc sử dụng ADA Coin, có một số cách để sở hữu và lưu trữ nó:

• Mua trên các sàn giao dịch: ADA được niêm yết trên hầu hết các sàn giao dịch tiền điện tử lớn. Ví dụ như Binance, Coinbase, Kraken, Huobi, KuCoin. Bạn có thể tạo tài khoản, nạp tiền fiat (VND, USD) hoặc crypto khác để mua ADA.
• Ví lưu trữ ADA:
  • Ví chính thức: Daedalus (ví full-node cho máy tính) và Yoroi (ví light-node cho trình duyệt, di động) là hai ví chính thức. Chúng được IOHK phát triển.
  • Ví bên thứ ba: Nhiều ví đa chuỗi như Trust Wallet, Exodus, Ledger (ví cứng), Trezor (ví cứng) cũng hỗ trợ lưu trữ ADA.
• Staking ADA: Sau khi sở hữu ADA, bạn có thể tham gia staking để kiếm thêm phần thưởng. Bạn có thể ủy quyền (delegate) ADA cho một stake pool hiện có. Hoặc, bạn có thể tự chạy stake pool nếu có đủ kiến thức kỹ thuật và lượng ADA cần thiết.

Luôn nhớ đầu tư tiền điện tử có rủi ro. Hãy tự nghiên cứu kỹ (DYOR – Do Your Own Research) trước khi quyết định đầu tư. Chỉ đầu tư số tiền bạn có thể chấp nhận mất.

8. Các câu hỏi thường gặp về ADA Coin

Kết luận

Bài viết này hy vọng đã giúp bạn hiểu rõ hơn về “ADA Coin là gì?“. Đồng thời, bạn cũng nắm được tiềm năng của nền tảng Cardano. Với cách tiếp cận khoa học, Cardano tập trung giải quyết các vấn đề cốt lõi của blockchain. Cùng lộ trình phát triển tham vọng, Cardano và ADA hứa hẹn đóng vai trò quan trọng trong tương lai ngành tiền điện tử. Tuy nhiên, như mọi khoản đầu tư, việc tìm hiểu kỹ lưỡng và đánh giá rủi ro là vô cùng cần thiết.

Nguồn tham khảo