Một trong những kỳ vọng lớn nhất xoay quanh Ethereum Merge là tiềm năng đưa Ether (ETH) vào trạng thái giảm phát. Liệu điều này có thực sự xảy ra? Cơ chế nào đứng sau tuyên bố này? Bài viết này sẽ phân tích sâu tokenomics của ETH trước và sau The Merge. Chúng tôi sẽ làm rõ các yếu tố quyết định tính giảm phát của ETH. Đồng thời, bài viết cũng đánh giá tác động của nó đến hệ sinh thái Ethereum và các nhà đầu tư.

Biểu tượng Ethereum và sơ đồ Merge: sự hợp nhất Proof-of-Stake, rời bỏ Proof of Work để nâng cấp blockchain.

1. Tokenomics của ETH Trước The Merge: Kỷ Nguyên Proof-of-Work

Trước Ethereum Merge, mạng lưới Ethereum hoạt động dựa trên cơ chế Proof-of-Work (PoW). Cơ chế này tương tự như Bitcoin. Trong mô hình PoW:

• Phát hành ETH mới: Thợ đào (miners) dùng năng lượng tính toán giải các bài toán phức tạp. Họ xác thực giao dịch và tạo khối mới. Phần thưởng cho mỗi khối mới là một lượng ETH nhất định, cộng với phí giao dịch.
• Tỷ lệ lạm phát: Lượng ETH mới phát hành hàng năm tương đối cao. Điều này nhằm khuyến khích thợ đào bảo mật mạng lưới. Nhiều ước tính cho thấy tỷ lệ lạm phát hàng năm của ETH trước The Merge khoảng 4-5%. Tổng cung ETH vì thế liên tục tăng lên.

Cơ chế PoW giúp Ethereum khởi đầu và phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, nó có hạn chế về tiêu thụ năng lượng và khả năng mở rộng. PoW cũng đi kèm một mô hình lạm phát cố hữu.

2. Tokenomics của ETH Sau The Merge: Bước Ngoặt Với Proof-of-Stake và EIP-1559

Sự kiện Ethereum Merge đã thay đổi hoàn toàn tokenomics của ETH. Sự thay đổi này chủ yếu thông qua hai yếu tố then chốt:

2.1. Giảm Mạnh Lượng ETH Phát Hành Mới Từ Proof-of-Stake (PoS)

Việc chuyển sang PoS đã thay đổi căn bản cơ chế tạo ETH mới:

• Phần thưởng cho Validators: Giờ đây, người xác thực (validators) chịu trách nhiệm bảo mật mạng, thay vì thợ đào. Validators là những người đã stake (ký quỹ) ít nhất 32 ETH. Việc này cho họ quyền tham gia xác thực giao dịch và tạo khối.
• Lượng phát hành giảm đáng kể: Lượng ETH mới phát hành cho validators thấp hơn nhiều so với thời PoW. Ước tính, lượng ETH phát hành mới hàng năm sau The Merge giảm khoảng 90%. Coinbase nhấn mạnh việc giảm phát hành này là một thay đổi rất quan trọng của The Merge. [3]

Biểu đồ so sánh tăng trưởng nguồn cung ETH (PoS, PoW) và BTC. ETH PoS cho thấy lạm phát cực thấp (0.03%) sau Merge. Nguồn Ultrasound.money.

2.2. Cơ Chế Đốt Phí EIP-1559 Tiếp Tục Hoạt Động

EIP-1559 được triển khai vào tháng 8 năm 2021 qua London Hard Fork. Đây là cải tiến quan trọng cho cơ chế phí giao dịch của Ethereum. Nó đóng vai trò trung tâm giúp ETH có thể giảm phát sau Ethereum Merge.

• Base Fee (Phí cơ sở): EIP-1559 giới thiệu một khoản phí cơ sở (base fee) cho mỗi giao dịch. Phí này được thuật toán xác định dựa trên mức độ tắc nghẽn của mạng.
• Đốt Phí Vĩnh Viễn: Toàn bộ lượng base fee này sẽ bị “đốt cháy” (burned). Tức là, nó bị loại bỏ vĩnh viễn khỏi tổng cung ETH.
• Priority Fee (Phí ưu tiên): Người dùng có thể trả thêm phí ưu tiên (tip) cho validators. Điều này giúp giao dịch của họ được xử lý nhanh hơn. Phần phí này thuộc về validators.

Cơ chế đốt phí của EIP-1559 tạo áp lực giảm phát lên tổng cung ETH. Nó đối trọng với lượng ETH mới được phát hành. Kraken Intelligence phân tích rằng sự kết hợp giữa giảm phát hành và đốt phí là yếu tố chính. Nó giúp ETH có khả năng trở thành tài sản giảm phát. [5]

3. Khi Nào ETH Thực Sự Trở Nên Giảm Phát?

ETH không phải lúc nào cũng giảm phát sau Ethereum Merge. Việc ETH có giảm phát hay không phụ thuộc vào một điều kiện quan trọng:

3.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tỷ Lệ Đốt ETH

Tỷ lệ đốt ETH không cố định. Nó phụ thuộc chủ yếu vào:

• Nhu cầu sử dụng mạng Ethereum: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Khi có nhiều hoạt động trên mạng Ethereum, nhu cầu không gian khối (blockspace) sẽ tăng. Ví dụ như giao dịch token, tương tác ứng dụng DeFi, hay mint NFT. Điều này làm base fee cao hơn, dẫn đến lượng ETH bị đốt nhiều hơn.
• Giá Gas trung bình: Base fee được tính bằng Gwei (một đơn vị nhỏ của ETH). Khi mạng tắc nghẽn, base fee (tính bằng Gwei) sẽ tăng.

Do đó, trong giai đoạn mạng Ethereum hoạt động sôi nổi, lượng ETH bị đốt có thể vượt lượng ETH mới phát hành. Điều này khiến tổng cung ETH giảm. Ngược lại, khi mạng ít hoạt động, ETH có thể chỉ giảm lạm phát mạnh (disinflationary). Nó chưa hẳn là giảm phát (deflationary).

3.2. Phân Tích Dữ Liệu Thực Tế Sau The Merge

Từ khi Ethereum Merge diễn ra, cộng đồng đã theo dõi sát sao số liệu phát hành và đốt ETH. Các trang web như ultrasound.money cung cấp dữ liệu trực quan. Dữ liệu này được cập nhật theo thời gian thực về tình trạng nguồn cung ETH.

Dữ liệu từ ultrasound.money và các nguồn khác cho thấy ETH đã có những khoảng thời gian thực sự giảm phát. Điều này đặc biệt đúng khi hoạt động mạng tăng cao. Ví dụ, CryptoSlate chỉ ra The Merge làm giảm nguồn cung ETH so với kịch bản PoW. Trong nhiều giai đoạn, ETH đã là tài sản giảm phát. [1] Tương tự, Hashdex cũng cung cấp biểu đồ cho thấy tác động giảm phát sau một năm The Merge. [14]

Tuy nhiên, cũng có những giai đoạn lượng ETH phát hành nhỉnh hơn lượng bị đốt. Khi đó, ETH chỉ ở trạng thái lạm phát rất thấp. Điều này khẳng định tính động của cơ chế giảm phát của ETH.

Biểu đồ biến động nguồn cung ETH sau Merge, cho thấy tác động EIP-1559 và tỉ lệ lạm phát thấp (+0.03%/năm). Nguồn: Ảnh chụp màn hình Ultrasound.money vào lúc 11:10 AM ngày 21/10/2022

4. “Ultra Sound Money” – Meme Hay Hiện Thực?

Thuật ngữ “Ultra Sound Money” nổi lên trong cộng đồng Ethereum. Nó mô tả tiềm năng của ETH trở thành tiền tệ “vững chắc” hơn cả Bitcoin (thường gọi là “Sound Money”).

• Nguồn gốc: “Sound Money” chỉ loại tiền tệ có nguồn cung ổn định. Nó không bị thao túng bởi lạm phát tùy tiện từ chính phủ hay ngân hàng trung ương. Bitcoin, với nguồn cung tối đa 21 triệu BTC, là một ví dụ điển hình.
• Luận điểm “Ultra Sound Money” cho ETH: Sau Ethereum Merge, cơ chế đốt phí EIP-1559 kết hợp với lượng phát hành ETH mới giảm mạnh. Nhờ đó, ETH có tiềm năng không chỉ giữ giá trị mà còn có thể giảm tổng cung. Nếu lượng ETH bị đốt liên tục vượt lượng ETH mới tạo ra, tổng cung ETH sẽ giảm. Điều này khiến ETH khan hiếm hơn. KoinX giải thích khá chi tiết về mô hình giảm phát này và khái niệm “Ultra Sound Money”. [6]

“Ultra Sound Money” ban đầu có thể mang tính meme. Tuy nhiên, nó dựa trên cơ sở kinh tế học vững chắc từ những thay đổi trong tokenomics của ETH. Việc ETH có thực sự bền vững đạt danh hiệu này hay không sẽ phụ thuộc vào sự tăng trưởng và nhu cầu sử dụng mạng Ethereum dài hạn.

5. Tác Động Của Việc ETH Giảm Phát (Hoặc Giảm Lạm Phát Mạnh)

Việc ETH có khả năng giảm phát hoặc giảm lạm phát đáng kể sau Ethereum Merge mang lại nhiều tác động quan trọng:

• Tăng sự khan hiếm: Nếu tổng cung ETH giảm dần, mỗi đơn vị ETH sẽ khan hiếm hơn. Theo nguyên tắc kinh tế, sự khan hiếm tăng, nếu đi kèm nhu cầu không đổi hoặc tăng, có thể tác động tích cực đến giá trị lâu dài của tài sản.
• Thay đổi câu chuyện đầu tư của ETH: Trước đây, ETH chủ yếu là “nhiên liệu” cho mạng Ethereum. Nó dùng để trả phí giao dịch và vận hành ứng dụng phi tập trung. Với tiềm năng giảm phát, ETH có thêm thuộc tính kho lưu trữ giá trị (store of value). Điều này tương tự Bitcoin, nhưng ETH có thêm tiện ích là nền tảng cho hệ sinh thái tài chính và ứng dụng rộng lớn. Yếu tố này có thể thu hút lớp nhà đầu tư mới quan tâm ETH như một tài sản dài hạn. Grayscale cũng có những báo cáo phân tích về sự trưởng thành của Ethereum sau các nâng cấp quan trọng. [12]
• Tăng cường tính bền vững kinh tế: Mô hình giảm phát hoặc lạm phát cực thấp giúp đảm bảo giá trị cho người nắm giữ ETH và người tham gia staking. Điều này tạo ra một hệ sinh thái kinh tế bền vững hơn cho Ethereum.

6. Kết Luận: The Merge và Tương Lai Giảm Phát Của ETH

Sự kiện Ethereum Merge đã tạo cơ chế mạnh mẽ để ETH có thể giảm phát. Việc giảm đáng kể ETH mới phát hành cùng cơ chế đốt phí EIP-1559 là hai trụ cột chính cho tiềm năng này. Dữ liệu thực tế sau The Merge cho thấy những giai đoạn ETH thực sự giảm phát. Điều này khẳng định hiệu quả của những thay đổi tokenomics. [1, 14]

Tuy nhiên, cần nhớ rằng việc ETH có duy trì giảm phát liên tục hay không phụ thuộc trực tiếp vào hoạt động và nhu cầu sử dụng mạng Ethereum. Khi mạng lưới được sử dụng nhiều, lượng phí bị đốt càng lớn. Khả năng ETH giảm phát càng cao. Ngay cả khi không liên tục giảm phát, The Merge chắc chắn đã giảm đáng kể lạm phát của ETH. Nó biến ETH thành tài sản có nguồn cung ngày càng khan hiếm. Đây là yếu tố quan trọng củng cố vị thế Ethereum trong hệ sinh thái tiền điện tử. Nó có thể tác động tích cực đến giá trị ETH dài hạn.

Nguồn tham khảo